Twórczość Zośki Papużanki to jedno z najciekawszych zjawisk we współczesnej polskiej literaturze pięknej. Jej proza jest gęsta, niezwykle precyzyjna językowo i – co najważniejsze – duszna od emocji, których często wolelibyśmy nie zauważać. Papużanka nie opowiada historii w tradycyjnym tego słowa znaczeniu – ona ją dopracowuje do perfekcji. Jej styl charakteryzuje się ogromną dbałością o detal i rytm zdania.
Różne oblicza kobiecej samotności
W zbiorze opowiadań pt. Solo autorka opowiada o samotności kobiet w różnych wymiarach. Warto zauważyć, że u Papużanki samotność nie jest po prostu brakiem drugiego człowieka – to stan ducha, który często najmocniej objawia się właśnie w obecności innych. W swojej prozie rozróżnia jednak kilka jej rodzajów:
Samotność w związku
To jeden z najmocniejszych motywów całej twórczości Papużanki, którzy szczególnie wybrzmiewa w Solo. Autorka pokazuje kobiety, które są „niewidzialne” dla swoich partnerów, ignorowane i niekochane, mimo dzielenia wspólnego mieszkania. Kobieta w związku często staje się przezroczysta. Jej samotność polega na tym, że nikt nie jest ciekawy jej świata wewnętrznego. Autorka pokazuje, że najtrudniejsza do zniesienia izolacja zachodzi w pełnym ludzi mieszkaniu.
Samotność jako wybór
Pisarka oddaje również głos kobietom, które świadomie decydują się na życie w pojedynkę, by odzyskać sprawczość i spokój. Samotność staje się tu przestrzenią na budowanie własnej tożsamości, a nie wyrokiem. W Solo Papużanka przygląda się kobiecie, która decyduje się na życie bez partnera. Taka bohaterka musi mierzyć się z pytaniami otoczenia: „Dlaczego jesteś sama?”, „Czy kogoś masz?”, „Kto ci pomoże na starość?”.
Samotność staje się tu narzędziem do poznania samej siebie. Kobieta uczy się, co lubi jeść, jak chce spędzać czas i kim jest, gdy nikt na nią nie patrzy i niczego od niej nie oczekuje. To proces bolesny, ale dający ogromną wolność.
Pustka po rozpadzie
Papużanka portretuje także bohaterki na zakrętach życiowych – po rozwodach, zdradach czy odejściu dzieci – które muszą nauczyć się „obsługiwać” ciszę w domu. U Papużanki rozpad relacji (małżeństwa, więzi rodzinnej) to moment, w którym świat bohaterki traci swoje rusztowanie, a ona sama musi zmierzyć się z przerażającą wolnością.
Warto zauważyć, że u Papużanki pustka nie zawsze jest końcem. Czasem jest to stan konieczny, by mogło narodzić się coś świeżego. Aby zbudować siebie na nowo, trzeba najpierw pozwolić starej konstrukcji runąć do końca. Pustka wymusza aktywność.
Papużanka sugeruje, że samotność jest nieuniknionym elementem ludzkiej kondycji, ale dla kobiet może stać się albo więzieniem (jeśli jest narzucona przez role społeczne), albo fundamentem nowej tożsamości (jeśli zostanie zaakceptowana).
Dla kogo jest ta literatura?
Twórczość Papużanki może być wyzwaniem. Nie jest to lektura „do poduszki”, która ma nas pocieszyć. To literatura, która wymaga skupienia na warstwie językowej. Jej tematyka zmusza do konfrontacji z własnymi wspomnieniami z domu rodzinnego. Jednocześnie zachwyca formą, nawet gdy treść jest trudna lub wręcz odpychająca.
Jeśli cenisz prozę takich autorów jak Wiesław Myśliwski (za wagę słowa) czy Zyta Rudzka (za bezkompromisowość językową), Zośka Papużanka z pewnością cię poruszy.
Sprawdź, czy styl Wiesława Myśliwskiego jest dla ciebie. Przeczytaj naszą recenzję Traktatu o łuskaniu fasoli!
