David Graeber swoją książkę rozpoczyna od pojawienia się piratów na Madagaskarze i skutków, jakie to wywołało. Okazuje się bowiem, że mieli oni wpływ nie tylko na powstawanie osad czy, w późniejszym okresie, miast na wybrzeżu, ale przyczyniali się także do wzrostu zamożności lokalnych mieszkańców. Choć Malgasze od lat mieli dostęp do rozmaitych towarów dzięki kupcom ze wschodu, częstsze wizyty korsarskich załóg wzmogły handel i ułatwiły dostęp do dóbr europejskich.
W tamtym okresie bardziej sławni piraci byli obwoływani królami, a na umiejscowienie ich królestwa typowano właśnie Madagaskar. Badania Davida Graebera dowodzą jednak, że lokalne miasteczka (czy nawet państewka) powstawały i upadały, a piraci, choć bywało, że zajmowali stanowiska przy lokalnych wodzach, nie byli wynoszeni do godności królewskich. Najprawdopodobniej miało to jedynie stworzyć iluzję potęgi morskiej, z którą należy się liczyć.
Wpływ piratów na lokalną społeczność
Chronologię bardzo ciężko ustalić ze względu na brak pisanych źródeł czy obszernych badań malgaskich. Autor dotarł jednak do informacji, które mogą nam pomóc wyobrazić sobie wpływ piratów na życie lokalnej społeczności. Choć wydawać by się mogło, że na obecności korsarzy zyskiwali głównie mężczyźni – dodatkowi wojownicy, nowocześniejsze bronie czy taktyki w starciach z sąsiadami, okazuje się, że najwięcej ugrały Malgaszki. Posiadanie zagranicznego męża podnosiło ich status społeczny, ale i znacząco wpływało na majętność. To już nie były tylko dary w postaci biżuterii czy sukien – bardziej obrotne kobiety zajmowały się interesami mężów, czyli spieniężały zdobyte na morzu łupy. Okazuje się więc, że to głównie kobiety przyczyniły się do powstania miast na malgaskim wybrzeżu.
David Graeber poczynił zresztą wiele innych, ciekawych odkryć, a wnioskami, które na ich podstawie wysnuł, dzieli się w Pirackim oświeceniu. Być może niektóre idą zbyt daleko, inne są ledwie przypuszczeniami z braku dowodów, jednak niewątpliwie stanowią niezwykle interesującą lekturę.
Słowo o stylu autora
Właściwie jedynym minusem Pirackiego oświecenia jest dość chaotyczny styl autora. Graeber poświęca sporo miejsca na przedstawienie wydarzeń, którym potem zaprzecza, a co najmniej stwierdza, że nie ma dowodów, by uznać je za prawdziwe. Momentami miałam także wrażenie, że jedna teza zaprzecza drugiej – w zależności od punktu widzenia, który akurat autor przyjął… Być może to cecha charakterystyczna metodologii, którą przyjął, w lekturze jednak momentami było to dosyć uciążliwe. Niemniej książka jest fascynująca i przybliża nam wolne i dość demokratyczne życie piratów i Malgaszy na Madagaskarze w czasach, gdy idee oświeceniowe zaczęły się ledwie pojawiać na europejskich salonach.
Przeczytaj także o tragedii Lusitanii.
