Duża część dzieł sztuki prezentowanych lub magazynowanych w muzeach wykonana jest z materiałów wrażliwych na wilgotność powietrza. Zmiana tego parametru może wpływać na wymiary i właściwości materiałów, z których wykonane jest dzieło. To bardzo niebezpieczny proces. Może doprowadzić do nieodwracalnych zmian, a nawet uszkodzenia zabytku.
Aby zachować dzieła sztuki w nienaruszonym stanie dla kolejnych pokoleń, konserwatorzy używają systemów do monitoringu klimatu w muzeach.
Jaka wilgotność w muzeum?
Wilgotność względna powietrza w salach muzealnych określana jest zazwyczaj na poziomie 45…55 %RH, przy temperaturze 18…20 °C. Dopuszcza się niższą wilgotność (np. 30 %RH), ale przy jednocześnie niższej temperaturze (10 °C). Należy zwrócić uwagę, jak wąski jest ten przedział dopuszczalnych, optymalnych dla dzieł sztuki warunków klimatycznych. Ten wąski zakres zmian wilgotności, który należy monitorować, powinien rzutować na wybór urządzeń pomiarowych. Jaki sens jest bowiem stosować rejestratory, które mierzą z dokładnością ±3.0 %RH? Jeśli nowe urządzenie zapewnia takie pomiary, a każdy sensor wilgotności względnej zużywa się w czasie, jaka będzie dokładność pomiarów już po roku od instalacji? Czy dla takich urządzeń fabryczne (czyli wystawiane w dniu produkcji) świadectwo wzorcowania ma jakąś moc? Co prezentuje takie świadectwo? Potwierdza słabą dokładność nowego urządzenia?
Kontrola wilgotności i temperatury
Rozwiązania proponowane do monitorowania wilgotności i temperatury w salach wystawowych, w gablotach, na magazynach z obiektami powinny wyróżniać się możliwie wysoką dokładność pomiarów. Dodatkowo urządzenia pomiarowe powinny mieć możliwość adiustacji (regulacji) w przyszłości lub wymiany sensora wilgotności na nowy. Ten proces powinien być bardzo prosty, szybki i przede wszystkim tani (poprawienie dokładności pomiarów urządzeń nie może wymagać kosztów równych instalacji nowego sprzętu). Tylko systemy monitoringu wilgotności i temperatury oparte o takie czujniki zapewnią wiarygodne pomiary przez wiele lat!
Dyskretność i technologia
Będąc przy urządzeniach pomiarowych warto zaznaczyć, że elementy te powinny znajdować się blisko obiektów zabytkowych. To oznacza, że ich wygląd nie może odwracać uwagi zwiedzających od dzieł sztuki, obrazów, mebli, itp. Czy dobrym pomysłem jest stosowanie urządzeń z kolorowymi wyświetlaczami, ze świecącymi diodami, które wyróżniają się na tle zabytków? Urządzenia pomiarowe powinny być możliwie dyskretne, bez wyświetlaczy, bez diody, w miarę możliwości bez instalacji przewodowej. Jednym z bardziej optymalnych rozwiązań są urządzenia zasilane bateryjnie, zapewniające komunikację bezprzewodową. Ciekawy wariant obudowy do urządzeń pomiarowych zaprezentowała firma AP Automatyka – obudowa typu ART. Front obudowy urządzenia pomiarowego może być wykonany z dowolnego materiału: drewna (pokrytego lakierem), drewna obitego materiałem (skóra, tkanina), tworzywa w dowolnym kolorze RAL, tworzywa mlecznego, itd. Dzięki temu urządzenie wygląda jak część wystroju – nie zwraca uwagi zwiedzających, a spełnia powierzone zadanie – monitoruje parametry powietrza w pomieszczeniu.
Dane archiwalne to podstawa
Konserwatorzy zabytków wymagają, by kontrola wilgotności i temperatury była realizowana przez cały czas, z określonym interwałem, nie rzadziej niż co 15 minut. Dostęp do danych chwilowych, danych archiwalnych powinien być możliwy w każdym momencie. Generowanie raportów za określony okres (tydzień, miesiąc, rok, itd.) powinno być procesem bardzo szybkim, nie wymagającym otwierania wielu raportów i sklejania danych pomiarowych. Te funkcje wymagają, by najnowsze systemy pomiarowe były intuicyjne w obsłudze i zapewniały stały dostęp do danych archiwalnych od samego początku instalacji systemu. W tym miejscu należy zaznaczyć, że systemy z funkcją przechowywania danych w chmurze mają ograniczony czas przechowywania danych archiwalnych. Najczęściej pozwalają one na podgląd danych pomiarowych z ostatnich sześciu miesięcy. Jest to rozwiązanie, które utrudnia prace konserwatorom przy analizie danych pomiarowych za rok, porównywanie roku do roku. Zwłaszcza w Polsce, gdzie każda pora roku generuje zupełnie inne warunki klimatyczne w pomieszczeniach. Systemy instalowane na serwerach należących do muzeum spełnia ten wymóg. Użytkownicy tego typu systemów mogą analizować dane pomiarowe obejmujące cały czas pracy systemu, od momentu jego instalacji. Takie dane mogą być szczególnie interesujące po dwóch-trzech latach. Konserwatorzy na podstawie tych danych mogą bowiem planować inwestycje w ramach doposażenia wybranych pomieszczeń w urządzeniach do zmiany warunków klimatycznych lub planować inwestycje budowlane dotyczące modernizacji ogrzewania, wentylacji itp. Wiemy bowiem, jak dużą (często nie do wycenienia) wartość mają dzieła sztuki dla kultury i historii.
Artykuł sponsorowany
Nie zastanawiałem się nad tym wcześniej.
Ale ciekawy temat, prawda?