10 września to Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom. Ustanowiono go w 2003 roku z inicjatywy Międzynarodowego Towarzystwa Zapobiegania Samobójstwom (International Association for Suicide Prevention, IASP) przy współpracy ze Światową Organizacją Zdrowia (WHO). Celem tego dnia jest zwiększanie świadomości społecznej na temat problemu samobójstw, a także promowanie działań prewencyjnych i edukacyjnych, które mogą pomóc w ratowaniu życia.
W dobie internetu, pogoni za sukcesem i szerzącego się hejtu, samobójstwo z roku na rok stanowi coraz większy problem. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), każdego roku na świecie około 700 tysięcy osób odbiera sobie życie, co oznacza, że co około 40 sekund ktoś popełnia samobójstwo.
O tak poważnym temacie postanowiliśmy porozmawiać z ekspertką – mgr Sandrą Rekowską – która zgodziła się udzielić nam odpowiedzi na kilka nurtujących pytań.
Jakie są aktualne statystyki w Polsce dotyczące samobójstw? Czy liczby wciąż rosną?
W 2023 roku w Polsce śmierć samobójcza dotknęła 5233 osób, w tym 4404 mężczyzn i 829 kobiet. W przypadku osób poniżej 18 roku życia w 2023 r. w wyniku samobójstwa zmarło 145 osób. Zaobserwowaliśmy więc spadek w porównaniu do roku 2022, w którym samobójstw odnotowano 156.
Wydaje mi się, że problem samobójstwa wciąż dla wielu ludzi jest niejasny i niewygodny. Istnieje wiele mitów związanych z tym tematem… Są takie, przed którymi szczególnie chciałabyś przestrzec?
Niestety wciąż powszechne są mity na temat samobójstw. Są nimi m.in:
- samobójstwom nie można zapobiec,
- samobójstwa pojawiają się bez wcześniejszych ostrzeżeń,
- ktoś, mówiąc o chęci zabicia się, tak naprawdę tego nie zrobi,
- ktoś, kto mówi o samobójstwie, szuka tylko uwagi,
- rozmowa o samobójstwie może skłonić kogoś do zabicia się.
Mimo psychoedukacji wielu ludzi wciąż ulega tym mitom… A przecież tak ważne jest udzielić osobie w kryzysie samobójczym pomocy. Pytanie brzmi: od czego zacząć?
Przede wszystkim zauważyć. Spostrzeżenie niepokojących oznak może nie należeć do łatwych zadań, jednak osoba borykająca się z kryzysem presuicydalnym (stan psychiczny przed podjęciem próby samobójczej) przeważnie komunikuje własne cierpienie. Warto zwracać uwagę na widoczne zmiany nastroju, wypowiedzi związane ze śmiercią, nagłą izolację społeczną, rozdawanie osobistych przedmiotów czy załatwianie spraw związanych z finansami, spadkiem.
A jak wspierać osobę w takim kryzysie? Przede wszystkim być dostępnym i empatycznym. Nie istnieją właściwe słowa, które powinny paść podczas rozmowy. Bycie autentycznym i wyrozumiałym potrafi stworzyć okno terapeutyczne, które uświadomi osobie cierpiącej, że samobójstwo można odłożyć na później. Te elementy stwarzają przestrzeń na wysłuchanie historii tej osoby, aby poczuła, że jest ktoś, kto pomoże udźwignąć to wewnętrzne cierpienie i wspólnie odszukać inne rozwiązania na ukojenie cierpienia.
A gdzie szukać pomocy mogą osoby w kryzysie?
Najbliższą linią pomocową jest bliska i zaufana osoba. Nie bójmy się rozmawiać o samobójstwie, przyjmujmy bez oceniania cierpienie bliskich nam osób – one tego potrzebują, tego, aby zostały zrozumiane.
Funkcjonuje także Telefon Zaufania 116 123, Ogólnopolska linia dla dzieci i młodzieży 116 111. Świetną pracę robi zespół Życie warte jest rozmowy, którzy szerzą rzetelną wiedzę na temat samobójstw, a także udzielają darmowych konsultacji.
Wygląda na to, uratowanie czyjegoś życia może być prostsze, niż nam się wydaje. Małe rzeczy mogą zdziałać wielkie cuda i przynieść komuś ulgę w cierpieniu. Wiedzę na ten temat należy zdobywać cały czas, nie tylko od święta, dlatego zadam jeszcze jedno pytanie. Jakie książki polecasz przeczytać, aby zwiększać świadomość w temacie kryzysów samobójczych?
Na mojej półce polecanych pozycji znajdują się:
- Życie mimo wszystko. Rozmowy o samobójstwie,
- Żyletkę noszę zawsze przy sobie,
- Depresja dzieci i młodzieży,
- Porozmawiajmy o śmierci przy kolacji,
- 100 sposobów, które zniechęcą do samobójstwa.
Wywiadu udzieliła mgr Sandra Rekowska – psycholog, psycholog dzieci i młodzieży, interwentka kryzysowa, dietetyk.
Pamiętaj, że sięgnięcie po pomoc jest pierwszym krokiem do pokonania kryzysu.
