Tragedia Lusitanii podczas I wojny światowej
W powszechnej świadomości zatopienie Lusitanii było przyczyną przyłączenia się Stanów Zjednoczonych do I wojny światowej, co przechyliło szalę zwycięstwa na stronę państw Ententy. Jednak należy pamiętać, że pomiędzy tymi dwoma wydarzeniami minęły dwa lata, wiec wydaje się niemożliwym, aby prezydent Wilson potrzebował aż tyle czasu na zastanowienie. Autor książki Tragedia „Lusitanii” twierdzi, że śmierć 1200 cywilów na statku była jednym z wielu aktów niemieckiej przemocy, które skłoniły amerykańskiego prezydenta do uwikłania kraju w europejską wojnę. Ale wcale nie jedynym i nie najważniejszym.
Erik Larson na ponad 450 stronach reportażu opisuje nie tylko kilkudniowy, tragiczny rejs transatlantyku, ale również szeroki kontekst historyczny. Trwa wyniszczająca wojna na lądzie. W okopach na froncie masowo giną ludzie. Wojsko wypróbowuje nowe rodzaje broni, np. chemiczną, jednak rezultaty taktyczne są mniej niż nikłe. Przynoszą tylko śmierć i cierpienie, a nie przeważają szali zwycięstwa na żadną ze stron. Na morzu również toczy się zaciekła rywalizacja, której głównymi aktorami są niemieckie łodzie podwodne, siejące strach i zniszczenie. Są niezwykle skuteczne – zatapiają okręty wojenne i handlowe, bo te często są wykorzystywane do przewożenia broni i amunicji. Nie są jednak niezniszczalne i wolne od wad.
W rywalizacji morskiej pomiędzy Niemcami a Wielką Brytanią duże znaczenie ma komórka brytyjskiego wywiadu, zwana Pokojem 40, która zajmowała się przechwytywaniem i odkodowaniem niemieckich komunikatów. Dzięki temu mogli oni śledzić działania U-bootów w niemal całej strefie wojny. W czasie kiedy Lusitania zbliżała się do miejsca, w którym została zatopiona, władze doskonale wiedziały, że w pobliżu znajduje się niemiecka łódź podwodna dowodzona przez agresywnego i walecznego Walthera Schwiegera, jednak kapitan transatlantyku, Wiliam Turner, nie został ostrzeżony, nie skierowano go na bezpieczne trasy. Czy to oznacza, że on i jego statek zostali poświęceni dla innych celów? By sprowokować Stany Zjednoczone do przystąpienia do wojny? To jedna z hipotez, która, niestety, nie doczekała się wyjaśnienia.
Wiele pytań, kilka odpowiedzi
Czy atak na Lusitanię był aktem barbarzyństwa, czy niemiecka marynarka wiedziała o przewożonym na jej pokładzie ładunku amunicji? Czemu „niezatapialny” statek zatonął w ciągu 18 minut? Co spowodowało drugi wybuch, skoro z łodzi podwodnej wystrzelono tylko jedną torpedę? Dlaczego usilnie starano się obarczyć winą kapitana Turnera? Czemu zrobiono tak mało, by uniknąć tragedii lub przynajmniej zmniejszyć jej rozmiary i uratować więcej osób? Erik Larson częściowo odpowiada na te pytania, jednak nie wszystkie dokumenty dotyczące sprawy zostały już odtajnione, więc całej prawdy jeszcze nie sposób poznać.
Tragiczne losy transatlantyków
Jeżeli historia Titanica budzi w was emocje, to książka Tragedia „Lusitanii” powinna trafić na waszą listę must read. Czytałam ją z zapartym tchem. Autor żywo i precyzyjnie odtworzył historię zatopienia statku, posługując się kilkutorową narracją. Opisał Lusitanię, życiorys jej kapitana i wielu z pasażerów oraz codzienność na statku i emocje towarzyszące morskiej podróży. Korzystał przy tym ze wspomnień ocalałych. Dokładnie odtworzył trasę okrętu podwodnego U-20, podjęte działania, a także specyfikę użytkowania tych łodzi, które, choć technicznie zaawansowane, ponad sto lat temu miały liczne ograniczenia. Prześledził aktywność Pokoju 40, dzięki której Brytyjczycy znali ruchy okrętów niemieckich, jednak wykorzystywali je wyłącznie w celach obronnych. Pokazał również, co zajmowało myśli prezydenta Wilsona, gdy na storpedowanym transatlantyku tonęli pasażerowie, również Amerykanie. Na podstawie licznych źródeł pokazał barwny i pełen emocji obraz codzienności osób, które miały nieszczęście uczestniczyć w tym wydarzeniu.
Tragedia „Lusitanii” odsłania kulisy wielkiej polityki międzynarodowej. Rzuca nowe światło na najważniejsze wydarzenia z czasów I wojny światowej. Pokazuje, że na wojnie wszystkie chwyty są dozwolone, a moralne dylematy nie dotyczą ludzi stojących u władzy. Mechanizmy rządzące światem nie mają wiele wspólnego z humanitaryzmem, a pojedynczy człowiek często nie ma znaczenia. Książka należy do nieodkładalnych. Udowadnia, że historia świata może być fascynującą i emocjonującą dziedziną nauki. Autor potraktował temat z ogromną wnikliwością, a jednocześnie przedstawił go w sposób beletrystyczny. Jego opowieść można przenieść na kinowe ekrany w niezmienionej wersji.
Jeśli szukasz interesującego reportażu historycznego, przeczytaj również naszą recenzję Dzieci nocy!
