Heaven Mieko Kawakami to kolejna odsłona azjatyckiego cyklu książek wydawanych przez Movę. Są to powieści autorów pochodzących z krajów Dalekiego Wschodu, które wyróżniają się ciekawym spojrzeniem na świat. Heaven została nominowana do Międzynarodowej Nagrody Bookera w 2022 roku. Jej tłumaczenia podjęła się Anna Horikoshi.
Cierpienie w ciszy i samotności
Bohaterami książki Heaven są czternastolatkowie: Maroko i Kojima. Chłopak otrzymał swoje przezwisko, gdyż ma zeza. Jest z tego powodu prześladowany w szkole. Koledzy poddają go okrutnym i wymyślnym torturom, dręczą i poniżają każdego dnia. On jednak znosi fizyczny ból i cierpi, nie skarżąc się dorosłym. Coś w nim pęka dopiero w momencie, kiedy otrzymuje potężny cios w głowę, od którego traci przytomność. Zaczyna się zastanawiać, dlaczego jedni znęcają się nad innymi i w imię czego musi tak cierpieć.
Do takich przemyśleń skłania go także postawa Kojimy. Dziewczyna również jest ofiarą przemocy szkolnej. Ona jednak do pewnego stopnia tak wybrała. W ramach solidarności z ubogim ojcem postanowiła się nie myć i chodzić w przybrudzonych ubraniach. Wkrótce posuwa się również do niejedzenia. Ta jej inność wywołuje agresję żeńskiej części klasy.
Tych dwoje czternastolatków zaprzyjaźnia się ze sobą w tajemnicy przed wszystkimi. Spędzają ze sobą mnóstwo czasu po szkole. Rozmowy dają im nadzieję, podnoszą na duchu i pomagają znosić to, czego doświadczają od rówieśników.
Cierpienie jako problem etyczny
Mieko Kawakami wykorzystała sytuację przemocy szkolnej do rozważań o sensie cierpienia. Uczyniła Kojimę postacią bardziej wyrazistą, z jasno określonym podejściem do tego, co ją spotyka. Kojima uważa, że:
Słabi ludzie nie mogą wytrzymać ani cierpienia, ani smutku, ani tego, że ludzkie życie nie ma żadnego znaczenia.
Według niej to, że znosi prześladowania bez mrugnięcia okiem, czyni ją lepszą od agresorów. A oni z kolei są tak bezlitośni, bo boją się jej inności, której nie rozumieją.
Maroko z kolei zaczyna buntować się wobec tego, co się dzieje. Chłopak nie chce się godzić na ból, który zadają mu rówieśnicy. Kiedy nadarza się okazja, by porozmawiać z jednym z prześladowców, stara się dowiedzieć, dlaczego chłopcy są wobec niego tacy okrutni. Twierdzi, że są źli, kiedy krzywdzą innych ludzi. Tymczasem Momose z obojętnością wyjaśnia, że to, co robią, nie jest kwestią dobra i zła, a możliwości. Oni są zdolni do okrucieństwa, więc je wyrządzają. Maroko nie potrafi się nawet obronić.
W swojej powieści autorka zadaje również pytanie, czy można zrobić coś, aby uniknąć cierpienia. Maroko dowiaduje się, że mógłby poddać się operacji, która zlikwidowałaby jego zeza, a zarazem główny powód prześladowań. Na wieść o tym Kojima przestaje z nim rozmawiać, uważa to za zdradę, poddanie się. Dla niej cierpienie ma fundamentalną wartość i nie zamierza z niego rezygnować. Finałowa scena niejako dowodzi jej wyższości nad prześladowcami.
Gdzie wobec tego leży prawda?
Fabularna konstrukcja powieści Heaven skłania do przemyśleń dotyczących moralnej wyższości ofiar przemocy. Podczas czytania miałam w głowie to, co o ofiarach cierpienia i nadstawianiu policzka mówi filozofia chrześcijańska. Natomiast spojrzenie Momose skojarzyło mi się z Holocaustem, którego dramatu wciąż nie można pojąć. Jego podejście udowadnia, że wyłącznie przekonanie o swoich możliwościach jest uzasadnieniem tego, że można dopuścić się zła.
Jeżeli szukacie w literaturze wątków etycznych, sięgnijcie po Heaven Mieko Kawakami. Książka została napisana prostym językiem, jednak zawiera przejmujące opisy przemocy i bólu. Znajdziecie w niej inspirację do przemyśleń dotyczących przełożenia problemów moralnych na realne życie. Aczkolwiek próżno szukać tu jednoznacznych odpowiedzi.
Jeżeli interesują Cię zagadnienia etyczne, przeczytaj również naszą recenzję książki Jak być lepszym człowiekiem!
