Lekcje z dzieciństwa
Lekcje McEwana mają złożoną fabułę. Jej bohaterem jest Roland, który przez całe życie zmaga się z głębokimi traumami. Najpierw boleśnie odczuwa rozłąkę z matką, kiedy trafia do szkoły z internatem. Potem, jako czternastolatek, wikła się w erotyczny związek z nauczycielką gry na fortepianie. Następnie, jako dorosły mężczyzna, zostaje porzucony przez żonę, która pewnego dnia znika bez słowa, zostawiając mu kilkumiesięcznego syna. Jego relacje z kobietami odnoszą się do dwóch głównych wątków powieści: wpływu molestowania seksualnego na przyszłe życie oraz poświęcenia życia prywatnego dla sztuki.
Jak dziecko Roland jest wybitnie zdolnym muzykiem, co wzbudza niezdrowe zainteresowanie jego nauczycielki. Jeden pocałunek sprawia, że chłopak poddaje się szalonej grze, w której stał się wręcz niewolnikiem Miriam. Ich związek jest obsesyjny i doprowadza do katastrofy edukacyjnej chłopaka. Ratuje go jedynie wyjątkowy talent pianistyczny. Ich uczucia przypominają opętanie. Zwłaszcza Miriam zachowuje się, jakby traciła zmysły. Jej propozycja małżeństwa z nastolatkiem przecina serię obłąkańczych spotkań, bo jest niczym kubeł zimnej wody na głowę chłopca.
Po traumatycznych młodzieńczych przeżyciach małżeństwo z Alissą wydaje się wyczekaną stabilizacją. Jednak szybko się kończy, gdy kobieta po urodzeniu dziecka postanawia opuścić rodzinę i znika bez słowa. Jej decyzja została podyktowana chęcią poświęcenia się literaturze, a mąż i dziecko mogliby utrudniać rozwijanie talentu. Ponadto Alissa nie chce popełnić błędu swojej matki, która zrezygnowała z marzeń o pisaniu, by oddać swój czas mężowi i dzieciom. Jednocześnie unieszczęśliwiła siebie i córkę, bo wychowywała ją w atmosferze zgorzknienia.
Bohater i bohaterki
Bohaterem Lekcji jest bezwolny malkontent, którego otaczają silne, zdecydowane kobiety. Życiowa postawa Rolanda jest irytująca. Większość wydarzeń z jego życia po prostu mu się przytrafia, a nie wynika z jego świadomych, przemyślanych decyzji. Roland poddaje się nurtowi, zamiast podążać za marzeniami czy planami. Nie próbuje kształtować swojej rzeczywistości, a jednocześnie jest rozgoryczony tym, jak się potoczyło jego życie.
Zupełnie inne postawy prezentują kobiety, które spotyka na swojej drodze. Miriam jest świadoma, czego chce, choć te pragnienia są wielce niepokojące. Alissa racjonalnie decyduje się na samotność, by mieć możliwość tworzenia wybitnych powieści. Poświęca relację z synem, by rozwijać talent pisarski. Tym samym skłania do przemyśleń dotyczących ceny, jaką trzeba zapłacić, by realizować marzenia. Czy międzynarodowy sukces jej twórczości usprawiedliwia ogromną krzywdę, jaką wyrządziła synowi i mężowi? Czy uczynił ją szczęśliwą?
Powojenne pokolenia
Lekcje to powieść monumentalna i wielowątkowa, która pokazuje losy bohaterów na tle istotnych wydarzeń historycznych – od II wojny światowej po pandemię Covid-19. Mimo tego, że jest to czas względnego spokoju politycznego, czytelnik ma poczucie nadchodzącej katastrofy. Kryzys kubański, katastrofa w Czarnobylu i upadek muru berlińskiego to dla Rolanda oznaki nadchodzącego końca świata. Świat permanentnie stoi w obliczu śmiertelnego zagrożenia.
Ian McEwan przedstawił nam dość złowieszczą powieść, której bohaterowie zadają rany i doświadczają życia z całą paletą emocji. Pokazuje w niej własne spojrzenie na skutki traum przeżywanych w dzieciństwie. Podkreśla, że każdy kij ma dwa końce, a więc podejmowane decyzje mogą być korzystne pod pewnymi względami, a destrukcyjne pod innymi.
Mimo że śledzenie losów Rolanda bywa niewygodne, warto przemóc irytację jego postawą, by poznać tę historię. Lekcje skłaniają do ważnych refleksji dotyczących wpływu dziecięcych przeżyć na dorosłe decyzje, zachęcają do otwartości i nieoceniania po pozorach.
Przeczytaj również naszą recenzję książki Pięcioro małych Indian.
