Uwaga całego świata jest obecnie skierowana na Ukrainę. Co ważne, Polacy, jako sąsiedzi, stają na wysokości zadania, udzielając pomocy uchodźcom wojennym. Jednocześnie rośnie zainteresowanie kulturą kraju, który jest nam bliski, nie tylko geograficznie.
Ukraińska literatura nie była u nas dotąd zbyt popularna, jednak niesłusznie, bo ma wiele do zaoferowania. Bez wątpienia jej poznawanie warto zacząć od tytułów i autorów z poniższej listy. Jednocześnie trzeba pamiętać, że to niewielki wycinek twórczości, który można traktować jako wstęp do długiej i fascynującej przygody z ukraińską kulturą.
- Jurij Andruchowycz – Moskoviada. Powieść grozy
- Kateryna Babkina – Sonia
- Lubko Deresz – Kult
- Tania Malarczuk – Zapomnienie
- Maria Matios – Słodka Darusia. Dramat na trzy życia
- Mykoła Riabczuk – Poprzednie życie
- Ołeh Sencow – Żywoty
- Natalka Śniadanko – Ahatanhel
- Jurij Wynnyczuk – Tango śmierci
- Oksana Zabużko – Planeta Piołun
- Serhij Żadan – Internat
Jurij Andruchowycz – Moskoviada. Powieść grozy.
To opowieść o jednym dniu z życia ukraińskiego literata w Moskwie. Mężczyzna włóczy się po rosyjskiej stolicy, odwiedzając jej brudne, mroczne uliczki, speluny i mieszkania. Jednocześnie snuje refleksje o rzeczywistości postradzieckiego obywatela, dla którego nie ma nadziei. Klimat opowieści jest mroczny, tajemniczy i odrealniony. Książka została doceniona przez czytelników za czarny humor i zabawę konwencjami.
Kateryna Babkina – Sonia
Sonia została wydana w 2013 roku i nominowana do ukraińskiej nagrody – Książka Roku BBC. Opowiada o kobiecie, którą ciąża popycha do poszukiwań własnej tożsamości. Sonia udaje się w podróż, by odnaleźć własnego ojca. Oczekuje też, że wyprawa pozwoli jej znaleźć odpowiedź na pytanie, kim jest. Książka wyróżnia się delikatnym humorem i wyważonym podejściem do życiowych zakrętów.
Lubko Deresz – Kult
Debiutancka powieść młodego pisarza szturmem podbiła serca czytelników. To pasjonująca książka, zawierająca elementy magii i tajemniczości. Główny bohater przyjeżdża do zapomnianego górskiego miasteczka, w którym poznaje uczennicę – Darcię Borges – i zakochuje się w niej. Młodych łączy nie tylko uczucie, ale też zdolność do „świadomego śnienia”, a więc przenoszenia się do innego wymiaru, w którym spotykają Wielkich Pradawnych. Ci bogowie chcą wejść do naszego świata i stoczyć ostateczną walkę z dobrem. Autor ceniony jest za nieograniczoną wyobraźnię oraz bogatą stylistykę, pozwalającą na swobodne poruszanie się na granicy groteski i grozy.
Tania Malarczuk – Zapomnienie
Powieść zdobyła Nagrodę Literacką Europy Środkowo-Wschodniej – „Angelus” – w 2020 roku. Opowiada o losach Wiaczesława Lipińskiego – filozofa i konserwatywnego polityka polskiego pochodzenia, który wybrał narodowość ukraińską. Tym samym jest to historia o tworzeniu ukraińskiej państwowości oraz niełatwej ścieżce kształtowania się świadomości narodowej.
Maria Matios – Słodka Darusia. Dramat na trzy życia
Wydawnictwo Andrzej Bihun
Kolejna propozycja, którą nagrodzono „Angelusem” w 2013 roku, a nawet wciągnięto na listę lektur szkolnych. To smutna opowieść o kobiecie naznaczonej traumą, której wojna i ludzka zawiść nie pozwalają ułożyć sobie spokojnego i szczęśliwego życia. Główną bohaterkę czytelnik poznaje jako dorosłą kobietę, jednak w retrospekcjach odkrywa jej niełatwą historię.
Warto zauważyć, że autorka ma w swoim dorobku także inne, równie poruszające powieści.
Mykoła Riabczuk – Poprzednie życie
Książka jest zbiorem felietonów, w których autor kreśli niepokojący portret Ukrainy. Przełamuje narodowe mity i z inteligentnym poczuciem humoru prezentuje odważny światopogląd. Stara się przekazać Zachodowi jak najwięcej informacji o ukraińskiej kulturze.
Ołeh Sencow – Żywoty
Warto pamiętać, że autora za uczestnictwo w protestach przeciwko zajęciu Krymu przez Rosję aresztowano i skazano na 20 lat łagru. Dopiero po apelach licznych osób i organizacji został zwolniony. Jego niewielki zbiór opowiadań zawiera wspomnienia z dzieciństwa i okresu dorastania, potraktowane z przymrużeniem oka. Jednocześnie jest nawoływaniem do przyzwoitości, pełnym uniwersalnych prawd o stosunkach społecznych.
Natalka Śniadanko – Ahatanhel
Opowieść, która łączy refleksję o problemach współczesnego społeczeństwa ukraińskiego z międzynarodowym wątkiem kryminalnym. Autorka w prowokacyjny sposób ujawnia kompleksy prowincjonalnego miasteczka. Z łatwością posługuje się ironią i podszytym łzami, gorzkim humorem, by poruszyć kwestię tożsamości, nie tylko narodowej. Do tego po mistrzowsku wyśmiewa dzisiejsze media, które bezrefleksyjnie gonią za sensacją.
Jurij Wynnyczuk – Tango śmierci
Książka opowiada o końcu wielokulturowości Lwowa, przez co powinna być szczególnie bliska Polakom. Bohaterami tej popularnej w naszym kraju powieści są Polak, Ukrainiec, Żyd i Niemiec, których przyjaźń zostaje wystawiona na próbę wraz z wybuchem II wojny światowej. Czytelnicy docenili urzekający styl autora, który z czułością rozbawia, a jednocześnie buduje niezwykły klimat mistycznego miasta.
Oksana Zabużko – Planeta Piołun
Wybitna ukraińska eseistka zaprezentowała w tym zbiorze felietony, w których wyraża niepokój o kondycję europejskiego społeczeństwa narażonego na populizm i intelektualną miałkość. Autorka nawołuje do niepoddawania się uproszczeniom, które istnieją w przestrzeni publicznej. Jednocześnie kieruje naszą uwagę na szeroko pojętą kulturę, a przede wszystkim literaturę, jako źródło ratunku przed całkowitym intelektualnym upadkiem.
W tym przypadku warto wspomnieć, że Wydawnictwo Agora przekazuje całkowity dochód ze sprzedaży książek Oksany Zabużko, realizowanej za pośrednictwem stron kulturalnysklep.pl oraz publio.pl, na konto Fundacji Ocalenie, która pomaga ukraińskim uchodźcom w Polsce.
Serhij Żadan – Internat
Książka opowiada o nauczycielu, który w ogarniętym wojną mieście musi odebrać z internatu siostrzeńca. Jednocześnie pomaga zrozumieć, czym jest wojna, jak głębokie są zniszczenia, które jej towarzyszą. Ponadto nawołuje do aktywnego zapobiegania walkom, czynnego sprzeciwiania się temu bezsensownemu szaleństwu. Tym samym można uznać tę powieść za najbardziej aktualną w kontekście wydarzeń dziejących się tuż za naszą granicą.
Na zakończenie warto podkreślić jeszcze raz, że powyższe propozycje to tylko niewielki wycinek tego, co literatura ukraińska prezentuje na polskim rynku. Wydaje się, że rosnące zainteresowanie sąsiednim krajem może stać się kolejnym zarzewiem budującym bliskość i zrozumienie. Być może ostatecznie pozwoli zasypać dzielące nas różnice.
Przeczytaj, jak możesz pomóc Ukrainie!
