W 2023 roku przypada setna rocznica urodzin Wisławy Szymborskiej. W związku z tym Senat RP zdecydował, że wybitna poetka zostanie patronką bieżącego roku. Wśród wielu inicjatyw upamiętniających życie i twórczość Szymborskiej znalazło się również wydanie przez Znak pełnego zbioru jej utworów pt. Wiersze wszystkie.
Najważniejsze fakty z życiorysu
Maria Wisława Szymborska-Włodek urodziła się 2 lipca 1923 roku w podpoznańskim Kórniku. W kórnickim folwarku spędziła jednak tylko trzy lata życia, by następnie przenieść się do Torunia, a potem Krakowa. To w dawnej stolicy Polski spędziła resztę życia, aż do śmierci 1 lutego 2012 roku.
Wisława Szymborska uczęszczała do krakowskich szkół, a w czasie II wojny światowej również na tajne komplety. Po wojnie rozpoczęła studia na polonistyce oraz socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, jednak nie ukończyła żadnego z tych kierunków z powodu problemów finansowych.
Jej droga zawodowa rozpoczęła się w trudnych czasach okupacyjnych, kiedy podjęła pracę jako urzędniczka w kolei. Również z tego okresu pochodzą pierwsze próby ilustratorskie i literackie. Tworzyła opowiadania oraz wiersze publikowane w Dzienniku Polskim, a także Walce i Pokoleniu. Przez wiele lat współpracowała z tygodnikiem Życie Literackie, potem NaGłos oraz Odra.
W latach powojennych Wisława Szymborska sympatyzowała z socjalistyczną władzą, jednak wkrótce odcięła się od niej. Co do zasady nie angażowała się w politykę, poza kilkoma epizodami, które zawsze wywoływały kontrowersje.
W życiu prywatnym Szymborska związała się z poetą, Adamem Włodkiem, jednak ich małżeństwo rozpadło się po 6 latach. Od lat 70. łączyło ją uczucie z Kornelem Filipowiczem, jednak para nigdy się nie pobrała.
Poetka otrzymała Literacką Nagrodę Nobla w 1996 roku za „poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi wyjść na światło we fragmentach ludzkiej rzeczywistości”. Na wieść o wyróżnieniu zareagowała z właściwą sobie skromnością i ironią. Ukuło się powiedzenie o „tragedii sztokholmskiej”, bo przyznanie nagrody uczyniło poetkę popularną i zmusiło do częstszego spotykania się z czytelnikami. Dużą część pieniędzy pochodzących z nagrody poetka przeznaczyła na pomoc charytatywną, jednak zgodnie z wolą przedstawioną w testamencie utworzono również fundacje wspierające twórców oraz dbające o pamięć o poetce i promujące czytelnictwo.
Charakterystyka twórczości
Niedawno obchodziliśmy Światowy Dzień Poezji. W mediach społecznościowych skoncentrowanych na literaturze pojawiło się wiele cytatów i odniesień do twórczości właśnie Wisławy Szymborskiej. Skąd bierze się tak wielka popularność poetki? Myślę, że prostota jej twórczości sprawia, że jej utwory są czytelne i łatwe do zrozumienia dla większości odbiorców. Na temat swoich wierszy poetka często brała codzienne drobiazgi, niewielkie szczegóły, które inspirują często do rozważań o wielkich filozoficznych pytaniach. Posługiwała się przy tym prostym językiem, pełnym ironicznego humoru. Zwracała się do przeciętnego odbiorcy i opowiadała o rzeczach trudnych i ważnych w jasny sposób.
Wisława Szymborska po mistrzowsku operowała metaforą i wykorzystywała grę słów. Starannie dobierała słowa, korzystając z ich wieloznaczności. Twórczość poetki zalicza się do nurtu intelektualnego, który charakteryzuje się odrzuceniem lirycznego klimatu w wierszach na rzecz konkretnego i precyzyjnego języka.
Wisława Szymborska stworzyła niewiele ponad 350 wierszy. Oprócz tego znana była z dowcipnych limeryków oraz rymowanek zwanych lepiejami. To ona jest autorką słów: „Czytanie książek to najpiękniejsza zabawa, jaką sobie ludzkość wymyśliła”. Potwierdzała to recenzjami „lektur nadobowiązkowych”, które ukazywały się w czasopismach, z którymi współpracowała. Z właściwą sobie lekkością, przenikliwością i humorem opowiadała o mało popularnych, zaskakujących książkach. Ich tematyka była przedziwnie zróżnicowana – od poradników technicznych, po książki botaniczne, a nawet słowniki i encyklopedie.
Wiersze wszystkie Wisławy Szymborskiej z Wydawnictwa Znak
W związku z tym, że Wisława Szymborska została wybrana patronką bieżącego roku, Wydawnictwo Znak wydało zbiór wszystkich wierszy poetki. Obszerne dzieło zawiera również niepublikowane dotąd utwory, a każdy z nich opatrzony został krótką notką dotyczącą czasu jego powstania i miejsca pierwszej publikacji. W posłowiu profesor Wojciech Ligęza podsumowuje twórczość poetki i wyjaśnia, w jakich kierunkach ewoluowały jej utwory. Zwraca uwagę, że dzięki publikacji uwzględniającej całość jej dokonań poetyckich nawet przeciętny odbiorca może prześledzić rozwój jej twórczości.
Nawiązania
O tym, jak popularna jest twórczość Wisławy Szymborskiej, świadczy też, że wielu artystów muzycznych interpretowało jej wiersze po swojemu. Jej poezję śpiewali: Łucja Prus, Magda Umer, Maanam, Grzegorz Turnau, a ostatnio również Sanah. Ponadto z okazji Światowego Dnia Poezji firma Lego stworzyła figurkę upamiętniającą poetkę.
Pozostaje mi tylko serdecznie zachęcić wszystkich do poznawania twórczości Wisławy Szymborskiej. Jestem przekonana, że jeśli pozbędziecie się myślenia w kategoriach: „co poeta miał na myśli” i szkolnej analizy, wiersze noblistki dostarczą wam wielu wzruszeń i okazji do rozmyślań.
Zachęcam również do poznania twórczości innego noblisty — przeczytaj recenzję Na wschód od Edenu Johna Steinbecka!
